Draco the Dragon


กลุ่มดาวมังกร Urania's Mirror ปี 1825 [ภาพจากวิกิ]

เมื่อเปิดแผนที่ดาวบริเวณขั้วฟ้าเหนือระหว่างกลุ่มดาวหมีใหญ่กับกลุ่มดาวหมีเล็ก จะมีกลุ่มดาวจางกลุ่มหนึ่งมีลักษณะยาวเหมือนงูโอบล้อมกลุ่มดาวหมีเล็กไว้ ดราโก้หรือมังกรเป็นกลุ่มดาวที่เก่าแก่ที่สุดกลุ่มหนึ่งทำให้มีตำนานที่เกี่ยวข้องกับกลุ่มดาวกลุ่มนี้จำนวนมาก
สำหรับโรมัน มังกรตัวนี้จะหมายถึง “ลาดอน” ผู้มีหน้าที่เฝ้าต้นแอปเปิ้ลทองคำในภารกิจที่ 11 ของเฮอร์คิวลิส ส่วนตำนานกรีกมังกรตัวนี้ คือมังกรที่เฝ้าขนแกะทองคำและถูกฆ่าโดยเจสัน ชาวอียิปต์โบราณมองเห็นกลุ่มดาวกลุ่มนี้จะมีรูปร่างเป็นฮิปโปโปเตมัสหรือจระเข้ ซึ่งเหมือนกับในอินเดียที่เห็นเป็นจระเข้เช่นกัน


กลุ่มดาวมังกร (Draco) โอบล้อมหมีเล็ก (Ursa Minor) ไว้เกือบรอบ [แผนที่จาก IAU]
เหตุที่กลุ่มดาวริบหรี่กลุ่มนี้มีความสำคัญ จนมีตำนานเกี่ยวข้องมากมาย เพราะว่าในยุคนั้นราว 5000 ปีก่อน ดาวที่อยู่ใกล้ขั้วฟ้าเหนือไม่ใช่ดาวโพลาริสเหมือนปัจจุบันแต่ใกล้ดาวที่ชื่อ “ทูบัน” หรือ “อัลฟ่าดราโกนิส” ในกลุ่มดาวดราโกนี่เอง (โลกหมุนส่ายเหมือนลูกข่าง ทำให้ขั้วฟ้าเหนือขยับเป็นวงกลมเมื่อเทียบกับดาวด้านหลัง จะวนครบรอบใช้เวลาราว 62,000 ปี)
ทูบันยังมีความสัมพันธ์กับปีระมิดองค์ใหญ่ที่กีซา เพราะช่องอากาศจากโถงสุสานฟาโรห์เล็งตรงกับดาวทูบันที่เป็นขั้วฟ้าเหนือในยุคนั้น ในขณะที่ช่องอากาศทางทิศใต้ก็ตรงกับดาว “อัลนิทัค” (เข็มขัดนายพรานดวงที่สว่างที่สุด) เหตุผลของการสร้างยังไม่ชัดเจนแต่คาดว่าน่าจะเกี่ยวข้องกับความเชื่อบางอย่าง
ความสว่างของทูบันยังสร้างความสับสน เพราะปัจจุบันนี้ทูบันสว่างเป็นลำดับที่สี่ในกลุ่มดาวดราโก แต่ในระบบของเบเยอร์กลับระบุให้เป็นดาวที่สว่างที่สุดจึงได้ชื่อว่า “อัลฟ่าดราโกนิส” เรื่องนี้ยังเป็นเรื่องคาใจของนักดาราศาสตร์ยุคปัจจุบัน

และแม้ว่าจางจนมองหาได้ยากจากชานเมืองแต่การหาตำแหน่งของดาวทูบันกลับไม่ลำบาก เพราะอยู่ครึ่งทางระหว่างดาวมิซาในกลุ่มดาวหมีใหญ่กับดาวเรียงรูปกระบวยในกลุ่มดาวหมีเล็ก หรืออีกวิธีหนึ่งคือดาวเรียงสองดวงด้านในของกระบวยในกลุ่มดาวหมีใหญ่จะชี้ตรงมาที่ทูบันเช่นกัน
ตำแหน่งของดาวทูบัน
ในพื้นที่ของกลุ่มดาวดราโก้ไม่มีกระจุกดาว มีเนบูล่าดาวเคราะห์ 1ตัวคือ NGC6543 หรือเนบูล่าตาแมว และมีกาแลกซี่จางๆจำนวนหนึ่ง ตัวที่สว่างและเด่นก็คือ NGC5866 หรือ Spindle Galaxy เป็นกาแลกซีแบบกังหันที่หันด้านข้างมายังโลกพอดี ในภาพถ่ายจะมองเห็นแถบฝุ่นเป็นสีดำเป็นเส้นเล็กยาว และตัวนี้ยังสัณนิฐานว่าคือแมสซายเออร์หมายเลข 102 ตัวจริง ที่แมสซายเออร์ระบุตำแหน่งผิดอีกด้วย

NGC5866 Spindle Galaxy
Cr:
NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

กลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์ : Boötes

Image
ภาพจาก Sky Safari …นั่นแน่แม่ดูดาวจระเข้ ศีรษะเหหกหางขึ้นกลางหาว ดาวนิดทิศพายัพดูวับวาว เขาเรียกดาวยอดมหาจุฬามณี... -พระอภัยมณี  บทกลอนที่คุ้นเคยเป็นอย่างดี เป็นตอนที่นางสุวรรณมาลีกำลังสอนอรุณรัศมีและสินสมุทรดูดาว กลุ่มดาวในกลอนทั้งจระเข้หรือหมีใหญ่ ดาวยอดมหาจุฬามณีหรือดาวดวงแก้วก็กำลังปรากฎให้เห็นในเดือนพฤษภาคมถึงกรกฎาคมพอดี ดาวดวงแก้วมีชื่อตามดาราศาสตร์สากลว่าอาร์คทูรัส เป็นดาวสว่างลำดับที่ 4 บนท้องฟ้าและสว่างที่สุดในซีกฟ้าเหนือและยังเป็นยอดของดาวเรียงรูปเจดีย์อันเป็นที่มาของชื่อยอดมหาจุฬามณี กลุ่มดาวกลุ่มนี้รู้จักกันในดาราศาสตร์สากลในชื่อโบโอทิสหรือคนเลี้ยงสัตว์ เป็นกลุ่มดาวที่มีเรื่องเล่าหลากหลายตามอายุของกลุ่มดาวที่สืบย้อนไปได้ถึงยุคเมโสโปเตเมีย เรื่องเล่าแบบแรกคือ อาร์คัสบุตรชายของซูสและคาลิสโต หลังจากที่เฮราสาบให้คาลิสโตกลายเป็นหมี วันหนึ่งอาร์คัสก็มาเจอกับแม่หมีคาลิสโต แต่จำไม่ได้จึงหมายจะสังหาร ซูสยอมให้อาร์คัสทำเช่นนั้นไม่ได้จึงส่งทั้งคู่ไปเป็นกลุ่มดาวหมีใหญ่และโบโอทิสที่ตามติดหมีใหญ่ขึ้นมาทางทิศตะวันออก เรื่องเล่าอีกแบบ,uว่าโบโอทิสคืออิคารัสเจ้าของไร่องุ่น วันหนึ่งอิคาร...
Read more

Lyra, The Harp

Image
Lacerta, Cygnus, Lyra, Vu;pecula and Anser : Sydney Hall (1788-1831) Cr: Wiki Commons  Click "ไลรา" หรือ "พิณ" กลุ่มดาวที่ขนาดพอดีกับฟิลด์กล้องสองตา แม้จะเล็กแต่หาง่ายเพราะมีดาว “วีก้า” เปล่งประกายสีขาวใสสุกสกาว ตำนานของไลร้าเป็นหนึ่งในนิทานกรีกที่รู้จักกันดี ไลร้าเป็นพิณอันแรกที่สร้างขึ้นมาในโลก ทำมาจากกระดองเต่าและขึงด้วยเอ็น 7เส้น โดยเฮอร์แมสบุตรแห่งซุสกับมีอาหนึ่งในเจ็ดพี่น้องพรีอาเดสหรือดาวลูกไก่ แต่ภายหลังเจ้าของคือนักดนตรีผู้ยิ่งใหญ่ “ออฟิอัส” ครั้งหนึ่งเฮอแมสไปขโมยฝูงวัวของอพอลโล่ แต่เมื่อได้ยินเสียงพิณ อพอลโล่เลยขอพิณจากเฮอแมสแลกกับการรับโทษ ต่อมาอพอลโล่ก็มอบพิณอันนี้ให้กับออฟิอัส นักดนตรีและกวีผู้ยิ่งใหญ่ " ออฟิอัส"  เชียวชาญการร้องเพลงและดีดพิณยิ่ง ว่ากันว่าเมื่อใดที่ได้ยินเสียงพิณของออฟิอัส สายน้ำก็หยุดไหล สัตว์ร้ายกลับเชื่อง เหล่านิมฟ์หลงไหล แม้แต่ก้อนหินยังกลับมีชีวิตชีวา ออฟิอัสเป็นหนึ่งในลูกเรื่ออาร์โกที่ช่วยเจสันตามหาขนแกะทองคำ เขาบรรเลงเพลงช่วยลูกเรือทุกคนให้รอดพ้นจากบทเพลงของไซเรนที่นำลูกเรืออาร์โกร์ไปสู่ความตาย Orpheus and...
Read more

รายชื่อและคำอ่านกลุ่มดาวภาษาอังกฤษและภาษาไทย

การอ่านชื่อกลุ่มดาวบางกลุ่มเป็นภาษาละตินอ่านยาก นอกจากนี้ชื่อที่แสดงความเป็นเจ้าของสำหรับระบุชื่อดาว ว่าอยู่ในกลุ่มไหน ก็จะมีการเปลี่ยนแปลงจากชื่อกลุ่มดาวตามไวยากรณ์ภาษาละตินทำให้ยากสำหรับคนที่ไม่คุ้นเคย เช่นกลุ่มดาวหมาใหญ่ มีชื่อว่า "คานิสเมเจอร์ (Canis Major)" เมื่ออยู่ในรูปแสดงความเป็นเจ้าของ (Gennitive) จะเป็น "คานิสเมเจอริส" (Canis Majoris) ทำให้ยากแก่การจดจำเพราะกลุ่มดาวมีถึง 88 กลุ่ม ผมเจอตารางที่เวบไซด์ Sky&Telescope ที่มีคำย่อของแต่ละกลุ่มดาวไว้ด้วย จึงได้เอามารวมกับรายชื่อกลุ่มดาวไทยของสมาคมดาราศาตร์ เพราะบางครั้งเราก็ไม่ทราบว่าเราเรียกกลุ่มดาวนี้เป็นภาษาไทยแบบเป็นทางการว่าอย่างไร รวมไปถึงคำย่อของแต่ละกลุ่มดาว สำหรับคำอ่านภาษาอังกฤษทั้งรูปชื่อปกติและชื่อคุณศัพท์ลองกดดูจะมีเสียงอ่านให้ฟัง หวังว่าจะช่วยให้เพื่อนนักดูดาวมีความสะดวกขึ้นครับ Tony Flanders;  Constellation Names and Abbreviations , Sky&Telescope วิมุติ วสะหลาย; กลุ่มดาว 88 กลุ่ม , สมาคมดาราศาสตร์ไทย คำย่อ ชื่อกลุ่มดาวทางการ คุณศัพท์ ชื่อไม่เป็นทางการ คำอ่านชื่อทางการ ค...
Read more