Markarian's chain

บริเวณรอยต่อของกลุ่มดาวเวอร์โก้กับโคม่าเบเรนิซ เป็นพื้นที่ที่อุดมไปด้วยกาแลกซี่ เรียกกันว่า “เวอร์โก้-โคม่า กาแลกซี่คลัสเตอร์ “ เป็นบริเวณที่นักดูดาวต้องเคยหลงทาง หาทางออกไม่ได้ในบริเวณนี้กันทุกคน

จำนวนกาแลกซี่ที่พบด้วยภาพถ่ายมีมากกว่า 3,000 ตัว บ๊อบ คิง คอลัมนิสต์ของ Sky & Telescope บอกว่าเกือบทั้งหมดเป็นกาแลกซี่แคระแบบวงรี ที่สว่างดูได้กล้องดูดาวขนาด 6 นิ้วขึ้นไปมีมากกว่า 150 ตัว แล้วแบบนี้เราจะเริ่มต้นทัวร์กาแลกซี่บริเวณนี้อย่างไร

วิธีที่ง่ายที่สุดในการสำรวจเวอร์โก้-โคม่าคลัสเตอร์ก็คือกลุ่มกาแลกซี่จำนวน 7-8 ตัวที่เรียงเป็นเส้นโค้งที่เรียกกันว่า “มาร์คาเรี่ยนเชน (Markarian’s Chain)”

ภาพสเก็ทช์ Markarian's chain กว้างจนต้องแบ่งเป็น 2 ภาพ ภาพสเก็ทช์โดยผู้เขียน

มาร์คาเรี่ยนเชนอยู่กึ่งกลางระหว่างดาวหางสิงโตหรือเดเนบโบล่ากับอัพซิลอนเวอร์จินิส (ε Vir) หาตำแหน่งง่ายกว่าที่คิด ถ้าคุณใช้กล้องเล็งที่มีฟิลด์ 5 องศา แนะนำให้เริ่มจากเดเนบโบล่าแล้วฮอปไปทางตะวันออก จนเจอดาว 6 โคเม่ (6 Comae Berenice) สว่างเด่น มาร์คาเรี่ยนเชนจะห่างออกไปทางตะวันออกเฉียงใต้ของดาวดวงนี้ราว 3 องศา และอยู่ในฟิลด์เดียวกันในกล้องเล็งกับ 6 โคเม่ได้พอดี

เกร็ดเล็กน้อย ชื่อมาร์คาเรี่ยนเชนมาจากชื่อนักดาราศาสตร์ฟิสิกส์ เบนจามิน มาร์คาเรี่ยน ชาวอัลมาเนี่ยนที่ระบุเป็นคนแรกว่ากาแลกซี่ในกลุ่มนี้เคลื่อนที่ไปในทิศทางเดียวกัน

กลับมาที่บ้านหมี่...

คืนก่อนสงกรานต์ปัญหาเรื่องหมอกควันยังคงรบกวนทำให้ท้องฟ้าไม่ใสเท่าไรนัก ผมเริ่มด้วยกำลังขยายต่ำที่สุดที่มีกับกล้องดูดาวสะท้อนแสง 8 นิ้ว ภาพที่ได้คอนทราสต่ำ พื้นท้องฟ้าสว่าง มองเห็นแค่ M86 และ M84 และก็ยังแคบไปเล็กน้อยสำหรับมาร์คาเรี่ยนเชนทั้งวงที่กว้าง 1.5 องศา

เมื่อเพิ่มกำลังขยายเป็น 56 เท่าคอนทราสดีขึ้น สังเกตกาแลกซี่ได้ง่ายขึ้น แต่มุมมองจะแคบลงตามไปด้วย ทำให้ต้องแบ่งมาร์คาเรี่ยนเชนออกเป็นสองส่วน

M84 และ M86 เป็นคู่ที่สว่างที่สุดมองเห็นใจกลางสว่างมีแสงฟุ้งออกมาโดยรอบเป็นวงรี เห็นขอบเขตกว้างมากขึ้นเมื่อมองเหลือบ M86 สว่างกว่า M84 เล็กน้อย

NGC4438 และ NGC4435 เป็นคู่กาแลกซี่ที่มีปฎิกริยาต่อกันเนื่องมาจากการชน มีชื่อเรียกว่า “The Eye” ผมต้องใช้วิธีมองเหลือบ NGC4435 แม้จะเล็กกว่าแต่ก็สว่างกว่า เห็นได้ชัดว่าใจกลาง NGC4438 เบี้ยวไปอยู่ฝั่งหนึ่ง

ส่วนอีกด้านหนึ่งของมาร์คาเรี่ยนเชนกาแลกซี่ทั้งหมดจางกว่าอีกฝั่ง NGC4477 และ NGC4473 มองเห็นได้ด้วยการมองเหลือบ NGC4443 จางมากต้องอาศัยการเลื่อนกล้องช่วย

แม้คราวนี้จะดีกว่าเมื่อเดือนมีนาคมที่มองไม่เห็นมาร์คาเรี่ยนเชนเลย แต่ยังต้องอาศัยท้องฟ้าที่ดีขึ้นแล้วกลับมาดูอีกครั้งอยู่ดี เพราะยังมีแกแลกซี่ใกล้ๆกันอีกราว 6-7 ตัวที่มองไม่เห็นในครั้งนี้

ผมมีความหวังว่าปัญหาเรื่องหมอกควันจะลดน้อยจนหายไปจากเราถาวร เพื่อสุขภาพของคนไทยทุกคน

คลิกภาพเพื่อขยาย

ข้อมูลทั่วไป

Catalog number: M86, NGC4406 
Type: Elliptical Galaxy
Constellation: Virgo
Visual Magnitude: +8.81
Apparent Size: 11.5’x8.3’
Distance: 57Mly
Coordinates:
R.A. 12h 27m 9.13s
Dec. +12° 50’ 29.6”

Catalog number: M84, NGC4374
Type: Elliptical Galaxy
Constellation: Virgo
Visual Magnitude: +9.02
Apparent Size: 7.4’x6.5’
Distance: 67Mly
Coordinates
R.A. 12h 26m 1.06s
Dec. +12° 46’ 58.4"

Catalog number: NGC4438/4435
Type: Spiral Galaxy
Constellation: Virgo
Visual Magnitude: +10.11
Apparent Size: 9.1’x4.0’
Distance: 37Mly
Coordinates
R.A. 12h 28m 42.79s
Dec. +12° 54’ 18.9”

Catalog number: NGC4443
Type: Spiral Galaxy
Constellation: Virgo
Visual Magnitude: +11.02
Apparent Size: 3.6’x1.2’
Distance: 39Mly
Coordinates
R.A. 12h 30m 00.24s
Dec. +13° 04’ 47.2”

Catalog number: NGC4473
Type: Elliptical Galaxy
Constellation: Coma Berenice
Visual Magnitude: +10.09
Apparent Size: 4.3’x2.5’
Distance: 49Mly
Coordinates
R.A. 12h 30m 46.11s
Dec. +13° 19’ 31.4”

Catalog number: NGC4477
Type: Spiral Galaxy
Constellation: Coma Berenice
Visual Magnitude: +10.31
Apparent Size: 3.7’x3.2’
Distance: 54Mly
Coordinates
R.A. 12h 30m 59.39s
Dec. +13° 31’ 56.4”