siamskies

ภาพสเก็ตช์ M101 โดย Chol ตอนนี้มีข่าวโนวาในดาราจักรเอ็ม101 เรามาทำความรู้จักกับดาราจักรตัวนี้กันหน่อยไหม? เป็นตัวที่ยากในเมซิเยร์แคตาล็อคตัวหนึ่ง เอ็ม 101 อยู่ในพื้นที่ของกลุ่มดาวดาวหมีใหญ่ ค่าความสว่างมัคนิจูด 8 ที่เหมือนจะมองเห็นจากกล้องสองตาได้สบาย แต่เนื่องจากดาราจักรตัวนี้มีขนาดใหญ่ราว 1/4 องศา ทำให้ความสว่างที่ 8 มัคนิจูดถูกกระจายออกไปเต็มพื้นที่ จากที่เหมือนง่ายกลายเป็นยากขึ้นมาทันที ผมพยายามสังเกตดาราจักรตัวนี้หลายครั้งแต่ก็เห็นแค่ใจกลางขนาดเล็กเป็นฝ้าฟุ้งจางๆ พยายามมองหาแขนกังหันก็ไม่เคยได้เห็นจนกระทั่งมีโอกาสไปดอยอินทนนท์ คืนนั้นเอ็ม101 ที่มองเห็นในเลนส์ตาที่กำลังขยาย 140 เท่า ผมจับภาพฝ้าจางทรงกลมขนาดใหญ่เกือบเต็มเลนส์ตา สักพักก็เห็นแขนกังหันสองแขนจางๆ พร้อมกับปมแสงจางของเนบิวลา NGC5450 ที่ปลายแขนกังหันข้างหนึ่ง นักดูดาวบางคนรายงานว่าเห็นแขนกังหัน 3 แขนพร้อมกับเนบิวลาบนแขนกังหันอีกสองสามตัว ตำแหน่งของดาราจักรเอ็ม101 ห่างจากดาวไมซาร์ไปทางทิศตะวันออกราว 6 องศา เหมาะกับกล้องดูดาวขนาดสัก 8 นิ้วขึ้นไป แต่หากต้องการดูรายละเอียดใช้กล้องดูดาวขนาด 12 นิ้วขึ้นไปน่าจะดีกว่า M101 Finder ...

เรื่องที่ชวนสับสนสำหรับคนที่เริ่มหัดดูดาวก็คือเรื่องของทิศบนท้องฟ้าที่ดูเหมือนแตกต่างจากทิศที่เราคุ้นเคยอยู่ทุกวัน การระบุทิศโดยปกตินั้นเราจะใช้ตัวเราเองเป็นศูนย์กลาง แต่การบอกทิศในการดูดาวเราจะใช้ดาวหรือจุดนั้นเป็นศูนย์กลางแทน เราจะเริ่มจากทิศตะวันตก ซึ่งก็คือทิศที่ดาวเคลื่อนไป จากนั้นระบุทิศเหนือโดยทวนเข็มมาฬิกาไป 90 องศา ทิศที่เหลือจะตรงข้ามกับสองทิศที่ระบุไว้แล้ว ส่วนการระบุทิศในกล้องดูดาวหากใช้ไดอะกอนอลหรือกระจกสะท้อน 90 องศาที่ให้ภาพกลับซ้ายขวา การระบุทิศเหนือให้ตามเข็มนาฬิกาแทนที่จะทวนเข็มตามปกติ /ชล

สองสามวันก่อนขณะที่เงยหน้ามองดาวศุกร์ที่สว่างใสทางทิศตะวันตก ผมก็มองหาดาวสว่างและกลุ่มดาวบริเวณนั้นด้วยความเคยชิน เหนือดาวศุกร์ขึ้นไป มีดาวสองดวงคู่กัน ห่างกันราว 5 องศา มองเห็นได้ตั้งแต่ฟ้านยังไม่มืดสนิทดาวสองดวงนี้คือพอลลักซ์กับแคสเตอร์คู่แฝดคนละพ่อที่ไม่ยอมแยกจากกัน พอลลักซ์ที่เป็นบุตรแห่งซูส ( อีกแล้ว ) ถึงกับขอให้บิดาแบ่งชีวิตที่เป็นอมตะของเขาให้กับแคสเตอร์ผู้เป็นมนุษย์ธรรมดาและเป็นบุตรแห่งทินดาเรียส ท้ายที่สุดซูสก็ส่งทั้งคู่ไปเป็นกลุ่มดาวเจมินีคู่กันบนฟ้า   กลุ่มดาวเจมินีหรือกลุ่มดาวคนคู่เป็นกลุ่มดาวจักรราศีเมถุนหรือเดือนมิถุนายน มองเห็นได้ง่ายตลอดช่วงฤดูหนาวไปจนถึงเดือนพฤษภาคม ก่อนที่จะเริ่มดูยากเพราะเริ่มลับฟ้าไปพร้อมกับดวงอาทิตย์ในช่วงกลางเดือนมิถุนายนเป็นไป กลุ่มดาวคนคู่ค่อนข้างสว่างดูไม่ยาก มีดาวสว่างมัคนิจูด 1 สองดวงพอลลักซ์กับแคสเตอร์ที่อยู่ในตำแหน่งหัวของคนคู่ หากฟ้ามืดพอจะลากเส้นกลุ่มดาวได้ง่ายเป็นคนสองคนยืนกอดคอกันอยู่ พอลลักซ์คือดาวดวงทางตะวันตกสีอมเหลืองมากกว่าเล็กน้อย ส่วนแคสเตอร์ทางตะวันออก แคสเตอร์เป็นดาวพหุ คือเป็นระบบดาวหลายดวง แต่ที...